Pochodzenie rodziny u homo sapiens

Abstrakt

Celem niniejszego artykułu było wyjaśnienie pochodzenia, ewolucji oraz modeli ludzkiej rodziny (ang. family) i organizacji rodów (ang. kin). Rodzinę można zdefiniować jako układ złożony z co najmniej jednej pary rodzic-dziecko oraz pary partner-partner, w obrębie którego sprawuje się opiekę nad dziećmi. Rodzina może być oparta zarówno o formalnoprawny związek typu małżeństwa, jak i o kohabitację. Według nieaktualnego już modelu rodziny nuklearnej Murdocka układ rodzice-dzieci stanowi podstawową komórkę społeczną wszelkich grup ludzkich na świecie. Ludzie są zwierzętami społecznymi i większość ludzkich społeczeństw praktykuje poligamię, aczkolwiek małżeńska i społeczna (choć nie seksualna) monogamia jest obecnie szeroko rozpowszechniona w społeczeństwach cywilizowanych. Tak więc człowiek może być postrzegany jako istota poligamiczna z natury, zaś monogamiczna kulturowo. Ponadto istnieje jeszcze kilka systemów organizacji społecznej w aspekcie seksualności człowieka, wśród których można wymienić trzy formy poligamii: poligynię, poliandrię oraz poligynandrię, przy czym ta pierwsza występuje zdecydowanie najczęściej. Społeczne zasady pokrewieństwa obejmują matrylinearność, patrylinearność oraz bilinearność. Zdaniem biologów ewolucyjnych poziom dymorfizmu płciowego u ludzi, zjawisko rywalizacji plemników, jak również piętno rodzicielskie (imprinting genomowy) wykluczają możliwość naturalnej monogamii u ludzi oraz ich przodków (homininów). Co więcej, zdrady małżeńskie (ang. extra-pair copulations, EPCs) są stosunkowo częste u obu płci nawet współcześnie. Istnieje kilka hipotez dotyczących ewolucji monogamii. Według jednej z nich ewolucyjna konieczność zwiększonych inwestycji rodzicielskich, zwłaszcza ze strony ojca, wiążąca się ze wzrostem efektywności opieki nad potomstwem przez rodziców, jest właściwie równoznaczna z powstaniem monogamii. Autorzy innej hipotezy zakładają, że bezpośrednią przyczyną mogły być pewne czynniki ekologiczne (np. hipoteza Low dotycząca infekcji pasożytniczych) lub rewolucja technologiczna polegająca na wytwarzaniu narzędzi mogących służyć jako broń. Przywodzi to na myśl np. etap wynalezienia i użycia narzędzi w ewolucji człowieka, kiedy doszło do zrównania sił fizycznych samców w grupie i dobór mógł premiować geny monogamii, ponieważ walka o więcej niż jedną partnerkę seksualną stała się nieopłacalna.