Historia naturalna łusek ryb – budowa, ewolucja i rozwój

Abstrakt

Skóra wielu kręgowców tworzy struktury wzmacniające jej ochronę. Już paleozoiczne bezszczękowce były pokryte różnorodnymi łuskami lub pancerzami. Jednym ze składników tych struktur jest zębina, na powierzchni której odkładana była silnie zmineralizowana tkanka, tak zwany enameloid, a więc tkanka szkliwo-podobna. Zębina osadzona jest na kostnej podstawie. U współczesnych ryb chrzęstnoszkieletowych występują łuski plakoidalne, mające postać ząbków zbudowanych z zębiny pokrytej enameloidem i osadzonej na kostnej płytce. U wczesnych ryb kostnoszkieletowych po raz pierwszy powstało szkliwo. Najbardziej pierwotną łuskę wśród współczesnych ryb kostnoszkieletowych posiada wielopłetwiec. Jego łuska jest typu ganoidalnego, pokryta wielowarstwowym szkliwem, zwanym ganoiną. Pod ganoiną znajduje się zębina, a pod nią elasmodyna i warstwa kości. W toku ewolucji tak grube łuski ulegały przekształceniu w cienkie łuski elastyczne, które występują m. in. u ryb doskonałokostnych. U kopalnych ryb mięśniopłetwych występowały łuski kosmoidalne pokryte kosminą, będącą systemem kanałów i porów w obrębie zębiny i szkliwa.