Oddziaływanie słonecznego promieniowania ultrafioletowego na organizm człowieka

Abstrakt

Promieniowanie słoneczne jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu, wpływa korzystnie na samopoczucie, pobudza wydzielanie wielu hormonów, umożliwia syntezę witaminy D3. Niewielka część jest emitowana w zakresie ultrafioletowym (UV) w trzech pasmach różniących się działaniem biologicznym: UV-A, UV-B i UV-C. Wysokoenergetyczne promieniowanie UV-C zabójcze dla żywych organizmów w całości jest pochłaniane przez tlen i ozon w górnej warstwie atmosfery. UV-B jest częściowo absorbowane przez stratosferyczną warstwę ozonową, a jego pozytywne działanie polega przede wszystkim na zdolności wytwarzania witaminy D3 w skórze człowieka. Umiarkowana i stopniowo wydłużana ekspozycja odsłoniętych części ciała wywołuje po kilku dniach efekt opalenizny, którą należy traktować jako obronną reakcję skóry na UV-B. Zbyt długa ekspozycja przekraczająca tzw. dawkę erytemalną powoduje oparzenie słoneczne zwane rumieniem, co w późniejszym okresie może wywołać nowotwory skóry. Promienie UV-A głębiej przenikają przez skórę, powodując krótkotrwały efekt opalenizny, ale także przyspieszone jej starzenie poprzez uszkodzenie kolagenu i elastyny, wysuszenie skóry i przyspieszone tworzenie zmarszczek. Korzystając z kąpieli słonecznych, warto sprawdzać podawany w prognozach pogody tzw. indeks UV, który jest międzynarodowym wskaźnikiem, będącym liczbą od 0 do 16, proporcjonalnym do natężenia promieniowania w zakresie od 297 nm do 400 nm o krzywej widmowej odpowiadającej efektywności tworzenia rumienia. W Polsce w okresie letnim może on osiągnąć wartość 10, jednak już przy wartości 3 należy zachować środki ostrożności: nakrycie głowy, kremy z filtrami pochłaniającymi UV-B oraz okulary ochronne, UV oddziałuje bowiem nie tylko na skórę, ale także na oczy. Długotrwałe narażanie soczewek ocznych na intensywne promieniowanie o długości fali 300-320 nm może prowadzić do powstania zaćmy fotochemicznej. Powszechnie znaną dolegliwością oczu wywołaną ekspozycją na UV-B jest zapalenie spojówek, zdarzają się przypadki uszkodzenia rogówki, a nawet siatkówki oka.