Wybrane problemy ochrony przyrody na przykładzie motyli (Lepidoptera) jako grupy modelowej

Abstrakt

Motyle są modelową grupą zwierząt w badaniach z zakresu ochrony przyrody i ekologii krajobrazu. Wiele gatunków motyli zostało rozpoznanych jako gatunki wskaźnikowe lub parasolowe. Zainteresowanie motylami dało początek ochronie owadów i ochronie krajobrazu. W artykule przedstawiam współczesne zagrożenia dla bioróżnorodności na przykładzie motyli jako grupy modelowej. Wyjaśniam koncepcję fragmentacji siedlisk i pojęcie siedliska, których rozumienie jest niezbędne aby podejmować skuteczne akcje ochrony zagrożonych gatunków. Opisuję jak kształtuje się odpowiedź motyli na zmiany w środowisku wywołane przez człowieka i podaję zarys praktycznych działań dotyczących ochrony bioróżnorodności. Najtrudniejszym zadaniem dla biologów zajmujących się ochroną przyrody jest określenie komponentów wchodzących w skład siedlisk kluczowych gatunków. Istnieją dwa główne podejścia. Pierwsze wynika z klasycznej teorii metapopulacji i zakłada, że siedlisko jest niejednolicie rozmieszczone w krajobrazie jako płaty siedliska otoczone nieprzyjaznym środowiskiem zwanym matriks. Drugie podejście wywodzi się z koncepcji siedliska opartego na zasobach, która uwzględnia wszystkie możliwe zasoby potrzebne w czasie całego cyklu życiowego gatunku. Głównym i globalnym problemem w ochronie motyli jest fragmentacja siedlisk, która prowadzi do zmian w konfiguracji krajobrazu. Innymi zagrożeniami są zmiany w intensywności użytkowania gruntów, inwazje obcych gatunków roślin i zmiany klimatu. Zrozumienie tych zjawisk jest niezbędne dla efektywnej ochrony gatunków, zarówno w skali płatu siedliska jak i skali krajobrazu.