Aktywność wulkanów w islandii a naturalna i antropogeniczna roślinność w strefie tundry

Abstrakt

Islandia, obszar najbardziej aktywny sejsmicznie w Europie, położony jest w strefie ryftu, na granicy płyt tektonicznych eurazjatyckiej i północnoamerykańskiej. Krajobraz ukształtowany jest przez działalność wulkanów, zdominowany przez płaskowyż z rozległymi pokrywami lawowymi i tufowymi. Liczbę stożków wulkanicznych szacuje się na 130, w tym wulkanów czynnych w czasach historycznych jest 26 (za najaktywniejszy uważany jest wulkan Hekla). Wybuchy wulkanów na Islandii zdarzają się co 3-4 lata, z tego połowa ma miejsce pod lodowcami. Naturalna roślinność Islandii zdominowana jest przez tundry (głównie mszysto-porostową, krzewinkową i górską), występujące w mozaice z torfowiskami. Lasy i zarośla krzewiaste stanowią zaledwie 1 % powierzchni kraju. Szata roślinna w okolicy czynnych wulkanów jest niszczona, ale z czasem zajmuje nowopowstające siedliska na polach lawowych (por. badania na wyspie Surtsey i na zboczach Hekli). Islandia jest najpóźniej zasiedlonym regionem Europy. Z czasem, rosnąca populacja przybyszów zasadniczy sposób wpłynęła na szatę roślinną, zwłaszcza w południowej, najbardziej zaludnionej części wyspy. Rolnictwo na Islandii rozwija się w skrajnie surowych warunkach i jest szczególnie narażone na skutki aktywności sejsmicznej (np. chmury pyłu powodują ograniczenie fotosyntezy i zagrażają ludziom i zwierzętom hodowlanym, lodowce topniejące podczas wybuchów wulkanów, stwarzają niebezpieczeństwo powodzi). Osadnictwo i rolnictwo zapoczątkowało degradację naturalnych zbiorowisk roślinnych i katastrofalną erozję. Powierzchnia naturalnych lasów i zarośli brzozowych została drastycznie ograniczona. O niskiej lesistości Islandii decydują surowe warunki klimatyczne, a także odlesienia w wyniku wypalania, wyrębu, eksploatacji rud czy nadmiernego wypasu. W połowie XX w. zaczęto prowadzić intensywne zalesienia, sadząc głównie obce gatunki drzew. Jednak od lat 90. postuluje się zmianę podejścia - umożliwienie powrotu lasów i zarośli z udziałem rodzimych gatunków, głównie brzozy.